Tlawhtu

Tuesday, May 11, 2010

A hmangaih che em?

Mit leh mit a intawng chiah a, i rilruah zawhna a rawn lut nghal zut zut mai a. “I kawrhak kha inhmeh a ti che em? Inkawp i duh a, mahse a melh dan che kha a lerh lutuk em aw? I melh ngun avanga mak ti ena rawn en ve mai ani zawk em?”
Hetiang thil hi thalai chuan an tawng ngei ngei a, inngaizawng ni lem lo, ralkhat atanga induhtawn si, sawilang ngam si lo hi an awm fur reng a ni.
Ralkhat atanga inhel lai vel hian an mizia tur chu kawng tam takin a hriat theih a, hemi azir hian bawhzui chi nge chi loh tih pawh a hriat then theih a ni.
Mipa tan :
Hmeichhe chet dan atang hian thil tam tak a hriat ve theih a, a then tarlang ila.
Mit : A mitmu a tihchet dan khan thil tam tak a tilang a. Nangmah a thlir pah che khan a hma aia a men zau zawk chuan a ngaihven che tihna a ni a. Thildangah tilang lo mahse a insum seng lo tihna a ni a, hmeichhe zakzum lamah a awm duh bik. Bawhzui vat mai tur.
Sam : I bulhnaia a awm laiin a sam a khawih sek emaw a nih chuan i vannei thut thei ania.
Dar leh khup : I bulah emaw a thut laia nangma lam hawia a dar leh khup te a hawitir chuan a ngaihven hle che tihna a ni a, lawm hle ringawt rawh.
Hmeichhe tan :
Mipa pawh hian inthup tum viau mahse tihlan chin an nei thin a, chutiang chu ngun taka lo chik mai tur a ni a. Kawp che a duh tih hriat theihna awlsam thenkhatte chu :
Mipain a hmeichhe duhzawng a hmuh chuan a mithmul chu a tisangin a tihniam vel thin a, a chal chu a rawn chuar tap mai ang. Nangmah a hmuh vang che a hetianga a awm chuan ‘a chiang sa’ a ni mai.
In mit a intawn chiah khan tlemin a thle deuh bak a nih chuan a ngaihven hle che tihna a ni bawk a. I bula a awm laiin a nui deuh sang reng a nih pawhin a thinlungah i tla na hle tih hria ang che.
I tih ang zela a ti a nih chuan ngei mai suh, a tum reng vang pawh ni lovin, a rilru i luah khat lutuk a, a ngaihtuah miah loh laiin a lo ti ve zel a ni mai.
Thil dang ngaihtuah lek lova a thlir reng che a nih phei chuan kawp che a duh tih a chiang. I tan chuan ‘Aw’ nge ‘Aih’ tih a ni tawh mai.
Thlirna dang :
Nangmah en che hreh hmel deuhin i lam rawn hawi emaw, in mit a intawn dawn pawha a hawisan zel che chuan a duh vak lo che tih hriat a tha.
In inbiak lai vela hmundang a melhkual emaw, lehlam hawi chunga a be vel mai mai che a nih chuan beisei chi a ni lo.
‘Min la hmangaih em?’  He zawhna i zawh laia a hmui a hup emaw, a hmui a hliah zel chuan ngaih titha reng reng suh. A hmui a liak emaw, hmundang a melh daih emaw, a mit chu hnuailam leh dinglama a lentir chuan midang zawn a hun tihna. Beisei zui mah la a tui tak tak tawh chuang lo ang.

Pasal atana neih loh turte

I bialpa chu i hmangaih ve hle mai a, pasal atan pawh i duh hle mai a. Mahse, i tan a tha ber ang em tih erawh ngaihtuah ngun a ngai khawp mai.
Catholic puithiam, Father Pat Connor chuan kum 40 teh meuh mai nupa chungchang hi a zirchiangin, nupa inkar buai a lo chingkual tawh a. Pasal atana neih tlak leh tlak loh chu an mizia atangin a hre tawh hle.
Pat Connor hian innei turte chu counselling a neihpui hnem tawh hle a, mi 200 chuang chu a lo inneihtir tawh a ni.
Hmeichhe zingah pawh tleirawl chhuak hlim ho hi a zirtir nasa bik hle a. Ngaihzawng an neih tawh hnu chuan an mit a del vek tawh thin a, ngaihzawng an neih hma hian an rilru a la fim ber niin Connor hian a sawi.
A sawi dan chuan mi a hmangaih vak theih a, mahse an han inneih chiah hian a fuh vek ngai lem lo a. Hei vang hian hmeichhiain an mipa duhzawng tak pawh ni se, a hnuaia mi ang hi an nih chuan pasal atan an tha ngai lo a ni.

Pasal atana neih chi loh te chu :
1. Nu te tih ang anga awm.
2. Mipa pawisa hmang thiam lo tak.
3. Thian nei mumal lo.
4. Mi zinga i rilru tihnual thin.
5. Midangte khak mai hreh lo.
6. Amah an fiam tuma nui ve duh ngai lo.
7. Thuneihna intawm duh lo.

Kashmir ah Isua an phum

“Isua Krista kha kraws-a an khenbeh khan a thi lo a, an lakthlak hnuin Kashmir lamah a kal a. Kashmir ah hian hun engemawchen a khawsak hnuin Srinagar ah a thi a, helai hmunah hian an phum zui ta a ni.”
He thu hi tunhnai mai ni lo, hun rei tawh tak atang khan an lo sawi thin a, awihtu pawh an thahnem viau mai a. Srinagar a hmun pakhat, Rozabal hmun thianghlim an tihah Isua hi an phum niin an ring hlawm a ni.
Tunhnai khan Isua thlah kal zel nia insawi pakhat, New York lama lehkhabu ziaktu Suzanne Olsson chuan Isua ruang chu phawrh leh a tum a, inhnialna a chawkchhuak nasa hle.
He hmun thianghlim, Rozabal hi 1973 khan Srinagar journalist pakhat, Aziz Kashmiri chuan a lehkhabu ‘Christ in Kashmir’ ah a ziaklang a, heta tanga lar chho hi a ni.
A ziah dan chuan kum 2,000 chuang kalta khan Isua chu an khengbet ngei a. Mahse, kraws ah khan a thi lo a, Kashmir lamah hian a pem a, a hnuah Srinagar ah hian an phum ta niin a ziak.
Suzanne Olsson hian Isua thlah chhawng 59 na niin a insawi a, he hmun thianghlima an sawi hi zirchianga, DNA test neih a tum a ni.
Olsson chuan Rozabal hi an chhungkaw thlan hmun a nih thu a sawi a. France ram mi an nih thu sawiin, Isua leh a nupui Mari Magdalini te chu Isua an khenbeh hnu khan France ah hian kum 30 an khawsa phawt niin a sawi bawk.
A sawi zelnaah chuan Isua leh Mari Magdalini hian fapa pahnih leh fanu pakhat an nei a, Suzanne hian Isua fapa pakhat zawk thlah kal zel an nih thu a sawi a ni.
Suzanne Olsson hian Isua ruang chu haichhuah leh ngei a tum hle a, hei vang hian thlan vengtu pakhat, Mohammad Amin chuan an kalh tlat thu leh ngun lehzuala helai hmun hi an ven thu a sawi a. Isua chu khawvelah an phum tih thuthang chu dawt mai a nih thu a sawi bawk.
Islam lehkhabu thianghlim ‘Quran’ ah chuan Isua chu ‘Messiah’ tiin a inziak a, kraws-ah pawh an khengbet lo a, Pathian hnenah a nung chungin a chho niin a inziak bawk.
Amin chuan Quran zirtirna atang chuan Olsson-i ngaihdan chu pawmpui harsa a tih thu sawi a. Olsson-i lakah hian FIR te pawh an thehlut a, a visa pawh thuneitute an cancel tir hial a ni.
Olsson-i ngaihdan tawmpuitu pakhat, Kashmiri lehkhathiam Fida Hassnain chuan 1994 khan lehkhabu pakhat ‘A Search for the Historical Jesus’ tih a ziak a, hetah hian Srinagar-a Isua an phum chungchang hi a ziak a. Hemi hnu hian Olsson nen hian lehkhabu pakhat ‘Roza Bal the Tomb of Jesus’ tih an ziakdun leh bawk.
Amin chuan hetianga thuthang a awm tan dan chiah hi hrechiang lo mahse, an khuaa sumdawng thenkhatin an khuaa mi an hipluh theihna a nih beiseiin dawt an thehdarh ni bera a hriat thu a sawi a. Thlan tlawhtu chu an thahnem thei ngang mai a, an khua chu an buai phah hle niin a sawi bawk.
Khualzin pakhat, helai hmun en ve pakhat pawhin thlan chu a lo tichhia a, a them thenkhat chu a hawn nghe nghe tih a sawi.
Rozabal chauh lo, thawnthu dang hmangin Isua leh Kashmir hi an sawizawm tel bawk a. Srinagar bul lawka Buddhist biak in pakhat chu Isua hian a tlawh niin an sawi bawk.
India rama Isua kal chungchang pawh an sawi nasa hle a, Islam, Buddhist leh Kristian mithiam thenkhat thuziakah chuan Isua hian India hi kum zabi 19 na velah khan a tlawh niin an tarlang a.
Isua hi kum 12 leh kum 30 inkar a nih lai khan a chanchin hi hriat mumal theih a ni lo a, Chanchintha bu velah khan engmah a intarlang lo a. Hemi hun chhung hian Isua chu India ah kalin Buddhist rinna vel a zirchiang niin an sawi.
Hetianga buaina neuh neuh a awm chhoh takah chuan Rozabal enkawl tura an din, Caretakers’ Committee chuan sakhaw hruaitu hrang hrang kohkhawm an tum a, hmalak zel dan tur an rel dawn niin Mohammad Amin chuan a sawi.